Olga Malinowska
W dzisiejszych czasach mnóstwo osób wyjeżdża za granicę w poszukiwaniu pracy. Prawo reguluje przepisy dotyczące takich osób i umożliwia skorzystanie z świadczeń. Do tego celu służy koordynacja systemu zabezpieczenia społecznego. Jej zastosowanie obejmuje dwadzieścia siedem państw członkowskich, Konfederację Szwajcarską i Europejski Obszar Gospodarczy.
Do regulacji systemu ubezpieczeń zastosowanie mają dwa rozporządzenia. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z 29 kwietnia 2004 roku numer 883/2004. Kolejnym aktem jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z 16 września 2009 roku numer 987/2009.
Rozporządzenie z 2004 roku jest rozporządzeniem podstawowym. Zgodnie z jego treścią, osoby mogą podlegać ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego.
Osoba może pobierać świadczenia w państwie w którym wykonuje pracę najemną bądź prowadzi działalność gospodarczą. Rozporządzenie określa także szczegółowe zasady podlegania ustawodawstwu w przypadku oddelegowania pracownika.
Osoba oddelegowana podlega państwu pierwszemu do dwudziestu czterech miesięcy.
Tak samo jest w przypadku osoby wykonującej działalność gospodarczą. Przez okres dwóch lat, podlega ustawodawstwu pierwszego państwa.
Osoba wykonująca pracę w kilku państwach podlega ustawodawstwu państwa w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje w nim znaczną część swojej pracy, lub jeżeli nie wykonuje znacznej części pracy, podlega ustawodawstwu państwa w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności. Tak samo jest z osobą która wykonuje pracę na własny rachunek.
Zainteresowany podlega ubezpieczeniu obowiązkowemu w danym państwie członkowskim, nie może zatem podlegać ubezpieczeniu obowiązkowemu w innym państwie członkowskim.
Nie stosuje się tych przepisów do świadczeń z tytułu rent, emerytur. W takim przypadku można przystąpić do systemu ubezpieczeń dobrowolnych lub obowiązkowych.
W przypadku zamieszkiwania w innym państwie niż Polska, ubezpieczony i jego rodzina otrzymują świadczenia rzeczowe w imieniu instytucji polskiej, przez instytucje zamieszkania.
Jeżeli natomiast członkowie rodziny ubezpieczonego mieszkają w innym państwie niż on, koszt świadczeń ponosi instytucja zamieszkania członków rodziny.
Świadczenia pieniężne wypłacone przez instytucję miejsca zamieszkania lub pobytu, realizowane są na koszt instytucji właściwej.
Osoba zamieszkująca w innym państwie członkowskim jest uprawniona do świadczeń rodzinnych zgodnie z ustawodawstwem państwa właściwego, włącznie ze świadczeniami dla członków rodziny zamieszkujących w innym państwie, tak jakby zamieszkiwali w pierwszym.
W rozporządzeniu wskazane są trzy zasady pierwszeństwa z różnych tytułów i z tego samego tytułu, z kilku państw członkowskich.
Świadczenia z różnych tytułów z kilku państw członkowskich
-prawa udzielane z tytułu zatrudnienia lub pracy na własny rachunek
-prawa z tytułu otrzymywania emerytury lub renty
-na podstawie miejsca zamieszkania
Świadczenia z tych samych tytułów z innych państw członkowskich.
-z tytułu pracy najemnej lub pracy na własny rachunek, miejsce zamieszkania dzieci, pod warunkiem że ta praca jest wykonywana. Przewidziany jest najwyższy poziom świadczenia.
-z tytułu emerytury lub renty- miejsce zamieszkania dzieci
-w przypadku świadczeń na podstawie miejsca zamieszkania- miejsce zamieszkania
W przypadku zbiegu do świadczeń. Świadczenia wypłacane są od państwa, które ma pierwszeństwo do wypłaty świadczeń. Świadczenia są zawieszane do kwoty przewidzianej przez pierwsze ustawodawstwo, ale określany jest dodatek dyferencyjny w postaci różnicy tych świadczeń.
Jeżeli w instytucji właściwej zostanie złożony wniosek o świadczenia rodzinne, jednak nie na zasadzie pierwszeństwa. Instytucja ta niezwłocznie przekazuje wniosek do instytucji właściwej państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo ma pierwszeństwo.
Instytucja ponadto informuje wnioskodawcę i bez uszczerbku dla przepisów zapewnia dodatek dyferencyjny. Instytucja która ma pierwszeństwo rozpatruje wniosek i udziela świadczeń.
Rozporządzenie wykonawcze numer 987/2009 dotyczące wykonania rozporządzenia podstawowego określa zasady wymiany informacji pomiędzy instytucjami i rozstrzygania sporów przed komisjami.
Wymiana danych pomiędzy instytucjami odbywa się na zasadach obsługi publicznej, skuteczności, aktywnej pomocy, szybkiego dostarczania i dostępności informacji.
W wymianie informacji pomagają instytucje łącznikowe. Osoby zainteresowane mają obowiązek udostępniania niezbędnych informacji o zmianach, które mają wpływ na prawo do świadczeń. Państwa zapewniają ochronę danych osobowych zgodnie z ustawą RODO.
Dokumenty wydane przez instytucje innych państw są akceptowane przez instytucje i państw członkowskich tak długo, aż nie zostaną wycofane przez to państwo które je wydało.
Rozbieżności i konflikty rozpatruje Komisja Administracyjna. Ma ona pół roku na zajęcie stanowiska. Obowiązuje zakaz kumulacji świadczeń. Do ustalenia miejsca zamieszkania, w przypadku rozbieżności. Instytucje ustają w drodze porozumienia ośrodek interesów życiowych wnioskodawcy w oparciu o ocenę pobytu i sytuacji osoby.
Procedura przyznawania świadczeń
Wniosek o świadczenie kierowany jest do instytucji właściwej. Uwzględnia się sytuację rodziny na podstawie przedstawionych dowodów.
Instytucja rozpatruje wniosek i gdy uzna pierwszeństwo, zapewnia świadczenia rodzinne.
Jeżeli uzna, że istnieje prawo do dodatku dyferencyjnego, niezwłocznie przekazuje wniosek do instytucji właściwej tego państwa oraz informuje zainteresowanego.
Informuje instytucje o kwocie wypłaconych świadczeń.
Jeżeli instytucja uzna, że ma zastosowanie jej ustawodawstwo, jednak nie na zasadzie pierwszeństwa, niezwłocznie podejmuje decyzję tymczasową.
Instytucja zajmuje stanowisko w terminie dwóch miesięcy.
