Olga Malinowska
Próchnica jest dość powszechną chorobą zębów wśród dzieci. Istnieje kilka podstawowych przyczyn mających bezpośredni wpływ na zachorowanie i dalsze nasilanie schorzenia. Poznanie tych czynników oraz odpowiednia profilaktyka mogą skutecznie chronić dziecko przed rozwojem próchnicy i jej powikłaniami.
Czynnikiem, który jest bezpośrednią przyczyną wystąpienia choroby są próchnicotwórcze bakterie zasiedlające jamę ustną. Bez ich obecności nie dojdzie do jej rozwoju, nawet jeśli dziecko będzie poddane innym czynnikom ryzyka. Do kolejnych powodów postępu tej dolegliwości zaliczymy nadmierną ilość cukrów w diecie, indywidualną podatność zębów na demineralizację, a także czas działania niekorzystnych czynników.
Próchnica polega na demineralizacji i proteolizie (enzymatycznym rozkładzie białek) szkliwa. Jeśli proces ten nie zostanie zatrzymany dochodzi do uszkodzenia zębiny (części zęba, która znajduje się pod szkliwem i jest bardzo wrażliwa na zmiany temperatury). Schorzenie to może powodować np. nadwrażliwość na gorące lub zimne pokarmy, doprowadzić do powstania ubytków w zębach, a także spowodować pojawienie się groźnych powikłań.
Czynniki bakteryjne
Za główną przyczynę uważa się paciorkowce oraz L. acidophillus (zwyczajowa nazwa to pałeczka kwasu mlekowego). Bakterie te znajdują się w płytce nazębnej, która składa się ponadto z glikokaliksu (ochronna warstwa węglowodanów pokrywająca komórkę bakterii). Obecność warstwy płytki nazębnej na szkliwie ułatwia bakterią rozwój, rozmnażanie i przyleganie do powierzchni narządu. Z tego powodu regularne szczotkowanie zębów, które usuwa powierzchowne zanieczyszczenia w znaczącym stopniu ogranicza rozwój próchnicy.
Dieta
Głównym substratem pokarmowym wyżej opisanych bakterii są cukry proste i złożone. Węglowodany te są rozkładane przez drobnoustroje do kwasów. Powoduje to obniżenie pH jamy ustnej. Obecność zbyt dużej ilości kwasów prowadzi do rozpuszczania i wymywania soli budujących szkliwo (demineralizacja). Zatem nadmierna ilość cukrów w diecie przy obecności bakterii prowadzi do uszkodzenia zębów.
Indywidualne predyspozycje dziecka
Zęby jako tkanki twarde mają indywidualne właściwości w zależności od czynników genetycznych, środowiska rozwoju czy substancji dostarczanych z pokarmem do organizmu człowieka. Do ważnych czynników odpowiedzialnych za wykształcenie zdrowych i odpornych zębów u dziecka należy odpowiednia ilość wapnia i fosforu dostarczanych w posiłkach. Minerały te powinny być dostarczane również w czasie ciąży, gdy dochodzi do wykształcania się pierwotnych zawiązków zębów u płodu.
Czas działania szkodliwych czynników
Aby bakterie rozłożyły resztki jedzenia zalegające w jamie ustnej potrzeba czasu. Najbardziej szkodliwe będą zatem produkty przyklejające się do szkliwa, takie które trudno będzie usunąć przy pomocy samej śliny i języka. Zliczymy do nich przede wszystkim produkty zawierające wysoce przetworzoną skrobię (wielocukier, przy rozkładzie, którego powstają cukry proste) np. Chrupki kukurydziane, chipsy, paluszki.
Chociaż przyczyny wystąpienia próchnicy są różnorodne, to stosowanie odpowiedniej diety, dbanie o higienę jamy ustnej i regularne wizyty profilaktyczne u dentysty pozwalają na zachowanie zębów w odpowiedniej kondycji nie tylko w okresie dzieciństwa, ale również na kolejnych etapach życia człowieka.
